De Duitse Aanval op Nederland in 1940
De Tweede Wereldoorlog was een conflict dat de wereld in een ongekende chaos stortte. In Europa werden landen stuk voor stuk het slachtoffer van de agressieve expansie van Nazi-Duitsland. Een van de meest ingrijpende en dramatische momenten van de oorlog voor Nederland vond plaats in mei 1940, toen de Slag om Den Haag zich ontvouwde. Deze gebeurtenis markeerde het begin van de Duitse bezetting van Nederland en had een diepe impact op de stad Den Haag en het land als geheel.
De Politieke en Strategische Achtergrond
In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog was Nederland neutraal, zoals het dat tijdens de Eerste Wereldoorlog ook was. Het land had zich uitdrukkelijk en bij herhaling uitgesproken tegen de gevechten die in Europa steeds dichterbij kwamen. Nederland had echter strategische betekenis, vooral vanwege de ligging aan de Noordzee en Duitse plannen voor de doorstoot via de zuidelijke provincies naar België en Frankrijk. De Duitse expansie in Europa betekende dat Nederland, net als andere landen in West-Europa, zich vroeg of laat zou moeten verhouden tot de Nazi-machine.
Het belang van Nederland werd nog groter door de rol die de stad Den Haag speelde als de politieke hoofdstad van het land. Den Haag was de zetel van de regering, de koninklijke familie, en de meeste belangrijke overheidsinstellingen. De stad was van groot belang voor de asmogendheden. Het veroveren van Den Haag zou de controle over Nederland verzekeren en toegang bieden tot belangrijke maritieme routes in de Noordzee.
De Duitse Aanval op Nederland
Op 10 mei 1940 begon de Duitse aanval op Nederland, België, en Frankrijk, onderdeel van de grotere Blitzkrieg-strategie van Adolf Hitler. Het Duitse leger voerde een snelle en onverwachte aanval uit, die gericht was op het veroveren van de Lage Landen en het doorbreken van de verdedigingslinies van de geallieerden. De aanval was onderdeel van de Duitse strategie om Frankrijk snel te verslaan en de geallieerde macht in West-Europa uit te schakelen.
Nederland had zich zo goed en zo kwaad als neutraal land voorbereid op een mogelijke aanval, maar de Duitsers wisten het land te verrassen met een ongekende snelheid. De Duitse luchtmacht begon met luchtaanvallen op strategische doelen, waaronder luchthavens, militaire kazernes die nabij de stad Den Haag lagen. Het doel was om snel de luchtmacht en de verdediging van het land te verzwakken, om zo de grondtroepen toegang te geven.
Den Haag, als politieke hoofdstad, was direct in het vizier van de Duitsers. De stad was het centrum van de regering, en het veroveren van Den Haag zou betekenen dat de politieke leiding van Nederland uitgeschakeld zou worden. De stad had echter geen zware verdediging en was niet voorbereid op een grootschalige luchtaanval. De Nederlandse regering had zich vooral gericht op de verdediging van de verschillende linies, waarbij de Grebbelinie en de Peel- Maaslinie een belangrijke rol hadden.
De Luchtaanvallen
De luchtaanvallen op de kazernes bij Den Haag begonnen vroeg in de ochtend van 10 mei 1940. Duitse bommenwerpers bombardeerden verschillende belangrijke doelen zoals Kamp Waalsdorp en de Nieuwe Alexanderkazerne waarbij tientallen huzaren om het leven kwamen.
De inzet van grondtroepen
Terwijl de luchtaanvallen op Den Haag zich voortzetten, waren de Duitse grondtroepen al op weg naar het westen van Nederland. De Duitse Wehrmacht had snel de grens van Nederland overgestoken en was begonnen met het oprukken naar de grote steden. De stad Den Haag was een strategisch doelwit, aangezien het de zetel was van de regering. Het was essentieel voor de Duitsers om Den Haag snel in te nemen en de legerleiding tot capituleren te dwingen om de controle over Nederland te krijgen.
Wellicht het minst bekend zijn de gevechten rond het voormalige vliegveld Ockenburgh, nu een groot complex met voetbalvelden, lag aan de rand van Den Haag. Pal naast het voormalige vliegveld bevindt zich nu de begraafplaats Westduin. Op de scheidingsgrens van het sportcomplex en de begraafplaats is nu alleen nog een stukje duinwal overgebleven. Bij deze duinwal is hevig gevochten en het bezit van deze duinwal is dan ook van groot belang geweest voor de militairen. Wie de duinwal onder controle had, had ook de controle over het vliegveld. Het uit rekruten bestaande 22e Depotcompagnie Bewakingstroepen verdedigde dit veld.
In en om Den Haag waren veel rekruten gelegerd, maar ook Grenadiers, Jagers en Huzaren. Zij hebben met kracht en moed hun strijd gevochten waarbij men niet mag vergeten dat dit een moeilijke strijd moet zijn geweest. De summiere bewapening van het Nederlandse leger stond tegenover een grote Duitse militaire en zwaar bewapende aanvalsmacht. Het is dan ook een huzarenstukje geweest dat de kleine Nederlandse militaire verdediging de Duitsers tot wanhoop kon drijven. Veel Duitse soldaten werden gevangen genomen, waarvan een groot aantal in krijgsgevangenschap naar Engeland werden afgevoerd. Ook kon het Nederlandse luchtdoelgeschut een groot aantal Duitse transportvliegtuigen neerhalen wat natuurlijk een flinke domper was voor de Duitsers.
Van welke historische waarde de verdediging Ockenburgh was, bleek achteraf. Pas na het moment dat de Duitsers Rotterdam bombardeerden en de daarop volgende capitulatie van het Nederlandse leger kwam het vliegveld Ockenburgh in Duitse handen. Dat zelfde geldt ook voor de vliegvelden Ypenburg en Valkenburg. Bij het hulpvliegveld Ockenburg lag voor de Duitsers de kans om via de Laan van Meerdervoort snel het centrum van Den Haag te bereiken. Zij die vanaf het vliegveld Ypenburg kwamen moesten altijd eerst de zeer brede Vliet dan wel Rijn-Schiekanaal over.
De Gevolgen van de Slag om Den Haag
De Slag om Den Haag had enorme gevolgen voor Nederland en de rest van de Tweede Wereldoorlog. De Duitse overwinning betekende dat Nederland binnen enkele dagen na de aanval volledig onder Duitse bezetting kwam te staan. Dit markeerde het begin van een periode van vijf jaar van Duitse overheersing, die zou leiden tot de onderdrukking van de Nederlandse bevolking, de jodenvervolging, en de vele andere tragische gebeurtenissen die het land zou doormaken tijdens de oorlog.
De stad Den Haag bleef het bestuurlijke hart van Nederland. Tijdens de bezetting dienden de Duitse autoriteiten Den Haag als administratief centrum voor hun bezetting van Nederland. Eind 1942 moesten veel inwoners van Den Haag hun huis verlaten. Die huizen werden vervolgens met de grond gelijk gemaakt om daarmee een functie te hebben in de Atlantikwall-verdediging. Na de oorlog werd de stad weer opgebouwd, maar de herinneringen aan de Slag om Den Haag bleven een belangrijk onderdeel van de collectieve ervaring van de oorlog.
De Slag om Den Haag in het Collectieve Geheugen
De Slag om Den Haag wordt tegenwoordig herinnerd als een tragisch moment in de Nederlandse geschiedenis. Het markeerde het begin van een periode van verzet, lijden en uiteindelijk bevrijding. De stad herdenkt de slachtoffers van de oorlog, en de herinneringen aan de luchtaanvallen en de verwoesting zijn diep geworteld in het collectieve geheugen van de stad en het land.
De Slag om Den Haag is ook een belangrijk moment in de bredere context van de Tweede Wereldoorlog. Het is een voorbeeld van de verwoestende impact van de Blitzkrieg-tactieken van Nazi-Duitsland en de snelheid waarmee de oorlog zich verspreidde door Europa. De stad zelf blijft een symbolisch monument voor de tragische gebeurtenissen van die tijd en voor de veerkracht van de mensen die het hebben doorgemaakt.
Conclusie
De Slag om Den Haag in de Tweede Wereldoorlog was een cruciaal moment in de geschiedenis van Nederland. Den Haag was de eerste grote stad die werd aangevallen door de Duitsers parachutisten en luchtlandingstroepen tijdens hun Blitzkrieg-oorlogvoering, en het markeerde het begin van een lange periode van bezetting.